vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، کرسی علمی ترویجی «بررسی اندیشه‌های کلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای»، دوشنبه یکم بهمن‌ماه 1397 به همّت گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در تالار فرهنگ این پژوهشگاه برگزار شد.

حجت الاسلام دکتر محمد صفر جبرئیلی، به عنوان ارائه دهنده و حجت ‌الاسلام دکتر محمدعلی مهدوی‌راد و حجت السلام دکتر علی ذوعلم به عنوان ناقد در این نشست حضور داشتند و دبیری این جلسه به عهده حجت الاسلام دکتر محمدباقر پورامینی بود.

در ابتدای جلسه حجت الاسلام دکتر پورامینی در معرفی این نشست گفت: کرسی علمی ـ ترویجی با عنوان اندیشه کلامی آیت الله خامنه‌ای در حال برگزاری است و متأسفانه کمتر به این موضوع پرداخته شده است.

در سه چهار سال اخیر آقای دکتر جبرئیلی به بررسی اندیشه‌های کلامی آیت الله خامنه‌ای پرداخته‌اند و خصوصیّت کار ایشان این است که ایشان در عینیت جامعه اندیشه کلامی آیت الله خامنه‌ای را مطرح کرده‌اند.

پیشینه بررسی ابعاد فکری رهبری

حجت الاسلام دکتر جبرئیلی بر اساس گزارش وسائل، در ادامه به ارائه مباحث خود پرداخت و گفت: بنده قبل از اینکه آیت الله خامنه‌ای به رهبری برسند، اثری را ندیدم که به شخصیت فکری ایشان پرداخته باشند و بنده اولین بار این کار را به سفارش دفتر ائمه جمعه کشور در ضمن کتابی با عنوان مناسبت‌های قمری انجام دادم.

بنده با آوردن سخنان آیت الله خامنه‌ای در سال 62 در آن کتاب به برخی از ابعاد شخصیتی ایشان اشاره کردم و از آنجا به تفکّرات ایشان علاقه‌مند شدم.

این شیفتگی و علاقه‌مندی ادامه داشت تا اینجا که من کتاب طرح کلّی اندیشه اسلام را دیدیم، این کتاب را خریدم و خواندم و بسیار از آن استفاده کردم و هر چه خواندم دیدم که برایم جذّاب‌تر شد.

پس از آن کتاب انسان 250 ساله را خواندم و دیدم و آن کتاب هم مورد استفاده‌ام قرار گرفت و دیدم که در این دو کتاب در باب اندیشه‌های کلامی رهبری مباحث ارزشمندی دارد. خواندن این کتاب‌ها دغدغه‌ای در بنده ایجاد کرد که به بررسی اندیشه‌های کلامی حضرت آقا بپردازم.

فوائد بررسی اندیشه‌پژوهی آیت الله خامنه‌ای

بررسی اندیشه‌های آیت الله خامنه‌ای چند فایده برای ما دارد که به گمان خودم فوائد را به این شکل لیست کرده‌ام: 1 ـ اقامه دلیل جدید برای ادراک و اثبات مدّعیات، 2 ـ استخدام نثر نو در پاسخ به مدّعیات، 3 ـ ابداع و استخدام زبانی تازه برای سخن گفتن از دین، 4 ـ طراحی چیدمانی جدید برای ارائه مباحث دین، 5 ـ ایجاد تحول در ساختار کلام مباحث دینی و ارائه چینش.

خوب ما این مدّعیات را می‌توانیم در بحث‌هایی مثل فلسفه و کارکردهای امامت، نقش امامت در حیات سیاسی و اجتماعی و جست‌وجو کرد. نوآوری بحث‌های آیت الله خامنه‌ای تا حدّی است که من بحث‌هایی را که ایشان در هم‌رزمان حسین در تقیه دارد جایی ندیده‌ام.

تأثیر آراء کلامی آیت الله خامنه‌ای در الهیات اجتماعی

بنده فهمم این است که بررسی آرای کلامی ایشان می‌تواند در تدوین و ترسیم صحیحی از الهیات و کلام اجتماعی برای امروز ما تأثیرگذار باشد به طوری که با کلام ایشان می‌توانیم به یک نقشه‌ای الهیات اجتماعی برسیم.

این مطلب را هم بگویم که کارهایی قبل از بنده در این موضوع ایجاد شده است؛ کارهایی که در همین پژوهشگاه انجام شده، کارهای دیگری که در مؤسسه قدر ولایت انجام شده، کارهای اندیشه مجله حوزه هست و کارهای به ثمر نرسیده‌ای هم هست که من در پیشینه ذکر کرده‌ام.

بنده حرفم این است که اگر تحقیقم به ثمر برسد این تحقیق با تحلیل جامعیت اسلام و روزآمد بودن معارف و آموزه‌های آن حول محور قرآن بدون اجتناب و احتراز و تخریب از دانش‌هایی از کلام و فلسفه می‌تواند به نقد جریان اخباری‌گری و حتّی مکتب تفکیک بپردازد و نظریه حداقل انگاری دین را ردّ کند.

با نشان دادن ضرورت رویکرد تاریخی و آموزه‌های دین، نگاه تاریخ‌مندی به دین و آموزه‌های دینی را به نقد بکشاند ضمن اینکه ایشان نگاه تاریخی دارد ولی تاریخ‌مندی را هم به نقد بکشاند.

تبیین فصل‌های تحقیق

این تحقیق هشت فصل دارد، فصل اول درآمدی بر حیات علمی و فکری است که در آن به تبیین شخصیّت و آثار آیت الله خامنه‌ای پرداخته شده است. فصل دوم انسان‌شناسی است که مختصر است و فصل سوم جهان‌شناسی است و ایشان از جمله متفکرانی است که خیلی به سنت‌های الهی توجه داده‌اند و در این بخش پانزده سنت را بحث کرده‌ایم.

خداشناسی مهم‌ترین بحث است که در آن بر توحید و آثار آن در مراتب فردی و اجتماعی تأکید شده است که وقتی به آثار شهید مطهری مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم که ایشان هم با آیت الله خامنه‌ای افق‌های فکری مشترکی در این بخش داشته‌اند.

فصل پنجم افعال الهی و فصل ششم پیامبری و نبوت است. فصل هفتم دین و شریعت است و مباحث جدید کلامی در این بخش مطرح شده است. فصل هشتم هم که بخش مفصلی از آب در آمده است مربوط به امامت است و فلسفه امامت از نگاه مقام معظم رهبری یکی از مباحث مهم در این بخش است که در بین متفکّرانی مثل شهید صدر و ... کار آیت الله خامنه‌ای ویژگی‌های خاصّ خودش را دارد.

آیت الله خامنه‌ای در رابطه با معاد کار ویژه‌ای انجام نداده‌اند به جز منبرها و درس اخلاق‌ها و سخنرانی‌هایی که به طور پراکنده در حدّ توصیه از ایشان رسیده است.

تشخیص ضرورت روزآمد کلام در دهه 50 توسط روحانیت پیش‌رو

به گزارش خبرنگار وسائل، حجت الاسلام دکتر مهدوی راد در بخش دیگر این نشست به نقد مباحث مطرح شده پرداخت و بیان داشت: چند نکته را بنده متذکر می‌شوم. نکته اول این است که از سال 50 به بعد یک نگاه اجتماعی فرهنگی و سیاسی و روزآمد به دین در هدف‌گذاری اندیشمندان اسلامی در ایران قرار گرفت که خیلی با اهمیّت بود.

برای فهم این نکته شما را ارجاع می‌دهم به جزوه‌ای از شهید مطهری که با موضوع رسالت حوزه علمیه نوشته شده بود. در این جزوه شهید مطهری از این زوایه ورود کرده بود که هر آنچه ما در مباحث کلامی تاکنون بحث کرده‌ایم کارآمد نیست و ما نیاز به مباحث جدید کلامی با نگاه جدید داریم.

شهید مطهری تصریح دارد که ما امروز باید به امامت بر مبنای اداره جامعه نگاه کنیم و به این شکل از امامت بحث کنیم.

آیت الله خامنه‌ای به صورت عجیبی به شهید مطهری عشق می‌ورزیدند تا جایی که خواندن کتاب‌های آقای خامنه‌ای را حتّی در قبل از انقلاب نیز به طلاب و فضلاء توصیه می‌کردند.

ارتباط تنگاتنگ آیت الله خامنه‌ای و شهید مطهری

نکته‌ای دیگر که لازم می‌دانم بگویم این است که شهید مطهری در مقدمه کتاب «انسان و سرنوشت» بحثی را در رابطه با علل انحطاط مسلمین مطرح کرده‌اند و در آنجا آورده‌اند نوع تعریف و نگاه و تکیه به بعضی از مفاهیم که کاملاً تحریفی است جامعه را امروز به اینجا کشانده است که من توصیه می‌کنم به این موضوعات بپردازند.

بیست موضوع را در آنجا مطرح کرده‌اند که آن موضوعات دقیقاً همان موضوعاتی است که آیت الله خامنه‌ای در مسجد کرامت به صورت سخنرانی مطرح کردند که موضوع صبر آن به چاپ رسید و بقیه هنوز به منتشر نشده است.

همچنین در جلسات ایدئولوژی هم که در تهران برگزار شد آیت الله خامنه‌ای و شهید مطهری حاضر بودند؛ آیت الله خامنه‌ای فرمودند که در آن جلسه تنها کسی که از جهان‌بینی و ایدئولوژی تصور درستی داشت من بودم و یک شخصیت دیگر.

نوآوری رهبری در شیوه‌های تفسیری

نکته دیگری هم که لازم می‌دانم بگویم این است که ما در ساحت اندیشه، شهید صدر را داریم که برای نظریات او در تفسیر و شیوه تفسیری ایشان به خصوص شیوه موضوع تفسیر ایشان کتاب‌های متعددی نوشته شده است و جالب اینجاست که قبل از ایشان حضرت آقا در نهج البلاغه این شیوه را استفاده کرده بودند.

ایشان حتّی در بحث‌هایی مثل نبوت که در ضمن مباحث نهج‌البلاغه به آن پرداختند، نوآوری داشتند؛ در مباحثی که قبل از انقلاب داشتند 16 سؤال مطرح کردند و گفتند همه اینها را نهج‌البلاغه جواب داده است و در ضمن این جواب‌ها مبانی اگزیستانسیالیست و ماتریالیست و ... را نقد می‌کردند و گره‌های اجتماعی را از طریق نهج‌البلاغه باز می‌کردند. عجیب است که ایشان در همین مباحث فلسفه تاریخ را هم مطرح کردند.

بنده بحث‌های کلامی رهبری را که مطالعه می‌کنم همیشه به این می‌اندیشم که این همه سخنرانی و ارائه‌های بنده در مجامع مختلف، برگرفته شده از این بحث‌های کلامی است و برداشت‌های اساسی من از مباحث کلامی برگرفته شده از رهبری است.

کسی که آثار رهبری را می‌خواند یک اتفاق درونی در او می‌افتد و نظرش در رابطه با خیلی از مسائل تغییر می‌کند یا تکمیل می‌شود./504/222/ح

تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز